Trong khoảng 6 tuần, Ấn Độ đã làm rung chuyển thị trường gạo. Nhà xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới đã đặt ra các hạn chế đối với tất cả hàng xuất khẩu của mình, khiến các chính phủ từ châu Á đến Tây Phi hoảng sợ. Các nhà cung cấp lớn khác đã cố gắng trấn an người tiêu dùng rằng nguồn cung gạo dồi dào nhưng điều đó không giúp xoa dịu được thị trường.
Giá gạo ở châu Á đã tăng trở lại mức cao nhất trong gần 15 năm vào tuần trước khi Ấn Độ áp dụng nhiều biện pháp hạn chế xuất khẩu đối với gạo đồ và gạo basmati. Đây là các loại gạo cuối cùng còn sót lại không bị hạn chế xuất khẩu ở lệnh hạn chế trước đó.
“Giá gạo tăng đột biến luôn gây tổn hại nhiều nhất cho các nước nghèo”, Peter Timmer, Giáo sư danh dự tại Đại học Harvard, người nghiên cứu về an ninh lương thực trong nhiều thập kỷ, cho biết. “Mối lo ngại cấp bách nhất hiện nay là liệu Thái Lan và Việt Nam có theo chân Ấn Độ áp dụng các biện pháp kiểm soát đáng kể đối với xuất khẩu gạo của họ hay không. Nếu điều đó xảy ra, chúng ta sẽ thấy giá gạo thế giới vượt ngưỡng 1.000 USD”.
Sự lo lắng về nguồn cung là điều dễ hiểu. Gạo rất quan trọng đối với chế độ ăn uống của hàng tỷ người và đóng góp với 60% tổng lượng calo tiêu thụ của người dân ở các khu vực Đông Nam Á và châu Phi. Giá chuẩn hiện ở mức 646 USD/tấn và thời tiết có thể khiến thị trường rung chuyển hơn nữa.
El Nino đã đe doạ làm khô hạn nhiều khu vực trồng trọt trọng điểm khắp châu Á, trong đó Thái Lan đã cảnh báo tình trạng hạn hán vào đầu năm 2024. Vụ mùa ở Trung Quốc, nhà nhập khẩu lớn nhất thế giới, có vẻ đã thoát khỏi tình trạng thời tiết xấu nhưng các khu vực trồng trọt chính ở Ấn Độ vẫn ở tình trạng thiếu mưa.
Lệnh hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ đang gây ảnh hưởng tới nhiều quốc gia khác.
Tuần trước, Philippines buộc phải đặt trần giá gạo trên toàn quốc do chi phí bán lẻ tăng “đáng báo động” và tình trạng tích trữ hàng của các thương nhân. Quốc gia là này nước nhập khẩu ngũ cốc lớn thứ 2 thế giới.
Cũng trong tình trạng lo lắng không kém, một số quốc gia khác chọn con đường ngoại giao.
Guinea đã cử Bộ trưởng thương mại đến Ấn Độ trong khi Singapore, Mauritius và Bhutan yêu cầu New Delhi miễn hạn chế xuất khẩu vì lý do an ninh lương thực – một điều khoản mà quốc gia Nam Á đã bổ sung khi cấm xuất khẩu.
Tuy nhiên, lệnh hạn chế này lại tạo cơ hội cho Thái Lan. Nhà xuất khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới liên tục thực hiện các chuyến thăm tới Philippines, Indonesia, Malaysia và Nhật Bản. “Nếu bạn muốn gạo, chúng tôi có”, đó là thông điệp.
Việt Nam cũng cam kết hỗ trợ thị trường. Tháng trước, Việt Nam khẳng định có thể vượt mục tiêu xuất khẩu của năm – một kỳ tích Việt Nam có thể đạt được mà không gây ảnh hưởng đến an ninh lương thực của chính mình. Dữ liệu hải quan cho thấy khối lượng xuất khẩu sang Indonesia đã tăng vọt trong 7 tháng đầu năm, trong khi xuất khẩu sang Trung Quốc cũng cao hơn.
Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan dự kiến cập nhật giá gạo 5% tấm sau cuộc họp hàng tuần vào thứ 4. Các nhà đầu tư sẽ theo dõi sát sao đợt cập nhật này để xem xu hướng sắp tới sẽ là bình tĩnh hay đáng lo ngại.