Trong một thời gian dài, cuộc phản công của Ukraine có vẻ đi vào bế tắc với tiền tuyến hầu như không có sự dịch chuyển. Tuy nhiên, hiện nay, Ukraine đã đạt được đột phá dọc tiền tuyến quan trọng ở phía Nam gần Zaporizhzhia. Theo Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Hanna Malyar, các lực lượng vũ trang của Ukraine đã xuyên thủng phòng tuyến đầu tiên của Nga và hiện đang tiếp tục cuộc phản công ở khu vực xung quanh Melitopol.
Pháp phản lực BM-21 Grad ở Donetsk. Ảnh: Reuters
"Các lực lượng vũ trang của chúng tôi đã đạt được thành công gần Novodanylivka và Novoprokopivka", bà Malyar cho hay. Cả hai ngôi làng này đều nằm trong khu vực Zaporizhzhia. Ngoài ra, Kiev được cho là đã giành được 3km2 gần thành phố Bakhmut ở phía Đông sau các cuộc giao tranh dữ dội.
Cuộc phản công của Ukraine bắt đầu vào tháng 6/2023. Mục tiêu của Kiev là giải phóng các vùng lãnh thổ ở Zaporizhzhia, Dontesk, Luhansk và Kherson, những khu vực nằm dưới sự kiểm soát của Nga. Ukraine cũng đang tìm cách giành lại Bán đảo Crimea nằm giữa Biển Đen và Biển Azov.
Chuẩn tướng Oleksandr Tarnavskyi, chỉ huy Ukraine khu vực Zaporizhzhia nhận định với trang The Observer của Anh rằng quân đội nước này hiện đang ở giữa lớp phòng tuyến thứ nhất và thứ hai của Nga ở phía Nam. Trong những ngày qua, một số bài báo ghi nhận, các lực lượng vũ trang của Kiev đạt được tiến triển gần làng Robotyne. Hiện nay, quân đội Nga cũng đang tiến hành hàng loạt cuộc phản công.
Thành quả nhỏ, cơ hội lớn
Việc tiến công được một số km qua các phòng tuyến quanh Verbove là một thành quả khiêm tốn so với 20% lãnh thổ ở Ukraine do Nga kiểm soát hoặc so với kỳ vọng của giới lãnh đạo quân sự Ukraine cũng như phương Tây vào đầu năm nay.
Tuy nhiên, nếu Ukraine có thể vượt qua các bãi mìn, chiến hào và tuyến phòng thủ răng rồng, họ sẽ vượt qua các chướng ngại vật mà Nga cho là không thể vượt qua. Nhiều lực lượng tốt nhất của Moscow đã được triển khai trên tiền tuyến này.
Mỗi km Ukraine tiến công sẽ đưa các hệ thống pháo của họ tiến gần hơn các mục tiêu của Nga mà cho đến nay vẫn nằm ngoài tầm bắn, trong đó có các con đường và tuyến đường sắt chạy qua thành phố Tokmak ở trung tâm khu vực.
Ông John Kirby, Người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ cho rằng Ukraine đã đạt được "một số tiến triển đáng kể ở tiền tuyến phía Nam và đạt được một số thành quả khi đối phó với phòng tuyến thứ hai của Nga”.
Dù vậy, một quan chức Mỹ cho rằng Ukraine vẫn đối mặt với những thách thức lớn phía trước.
Việc xuyên thủng phòng tuyến mà Nga mất nhiều tháng xây dựng sẽ cho phép Ukraine giành được nhiều lãnh thổ hơn, nhắm vào nhiều tuyến hậu cần quan trọng của Nga và làm suy yếu khả năng Moscow để tiến hành chiến dịch ở một khu vực rộng lớn. Mục tiêu lớn hơn của Ukraine là chia cắt các vùng lãnh thổ Nga kiểm soát trải dài từ biên giới phía Đông của Ukraine với Nga tới Bán đảo Crimea.
Các quan chức Nga vẫn chưa bình luận về cuộc tiến công của Ukraine tới Verbove, chỉ sau vài ngày Ukraine giành lại làng Robotyne. Hình ảnh từ vệ tinh và UAV cho thấy phía trước Ukraine vẫn còn nhiều lớp phòng tuyến và Moscow đã triển khai nhiều binh lính hơn tới khu vực.
"Tất cả chướng ngại chỉ là gờ giảm tốc nếu chúng không được kiểm soát bằng hỏa lực và không nằm trong hệ thống phòng thủ lớn hơn", Billy Fabian, cựu chiến lược gia của Lầu Năm Góc cho hay.
Nỗ lực cắt đứt tuyến hậu cần của Nga
Chuẩn tướng Tarnavskyi cho biết các lực lượng của Ukraine đang tiến công theo hướng thành phố Tokmak và Melitopol do Nga kiểm soát gần Biển Azov. Hiện chưa có báo cáo nào về diện tích các khu vực Kiev giành lại được.
Chuyên gia quân sự Marcus Keupp nhận định, thành phố Tokmak có vai trò quan trọng bởi một số tuyến đường cao tốc quan trọng và một tuyến đường sắt chủ chốt chạy qua khu vực này. Điều này tức là chuỗi hậu cần của Nga có thể bị cắt đứt "rất hiệu quả" từ vị trí đó, ông Kepp đánh giá. Tokmak được đánh giá giống như một "chốt bảo vệ" cho khu vực trải dài tới Biển Đen.
Trong khi Tokmak là mục tiêu lớn nhất của quân đội Ukraine thì họ vẫn chưa tấn công vào thành phố này, nằm cách Robotyne khoảng hơn 20km và được bao quanh bởi các công sự của Nga, các nhà phân tích phương Tây cho hay.
Nếu Kiev có thể tiến công tới vị trí cách Tokmak khoảng 10km, lực lượng Ukraine, được trang bị đạn pháo 155mm, có thể nhắm vào các tuyến đường bộ và đường sắt của thành phố này, ông Trent Telenko, cựu quan chức thuộc Cơ quan Quản lý Hợp đồng Quốc phòng Lầu Năm Góc chuyên nghiên cứu về hậu cần quân sự Nga nói.
Việc tiến thêm 10km "sẽ khiến Tokmak không còn giá trị là một điểm nút vận tải đường bộ và đường sắt", ông Telenko nói. Ở khoảng cách đó, hệ thống pháo của Ukraine có thể ở sau tiền tuyến 16km - một vị trí tương đối an toàn trước các cuộc tấn công phản pháo của Nga.
Thậm chí cả khi không tiến gần mục tiêu thì mỗi km tiến công sẽ cho phép các tên lửa tầm xa phóng từ mặt đất của Ukraine nhắm trúng nhiều hệ thống vũ khí của Nga hơn. Hệ thống pháo phản lực HIMARS và M270 mà phương Tây trang bị cho Kiev đều có tầm bắn khoảng 80km.
Các nhà lãnh đạo quân sự Ukraine hy vọng việc xuyên qua phòng tuyến của Nga ở Verbove sẽ cho phép họ mở một đợt tiến công lớn hơn và sử dụng nhiều xe bọc thép phương Tây hơn.
Bước tiếp theo của Ukraine
Ban đầu, đột phá của Ukraine được dự đoán sẽ diễn ra sớm hơn. Tuy nhiên, cuộc phản công của nước này đã bị trì hoãn bởi các bãi mìn dày đặc, khiến cho quân đội khó di chuyển hoặc sơ tán người bị thương.
Lực lượng chi viện cũng đối mặt với hỏa lực dữ dội khi vượt qua các bãi mìn. Nhà phân tích quân sự Australia Allan Orr cho rằng, NATO đã không trang bị và huấn luyện đầy đủ cho các lực lượng của Ukraine.
Theo giới quan sát, việc xuyên thủng phòng tuyến đầu tiên của Nga là một bước tiến tích cực cho Ukraine. Chuẩn tướng Tarnavskyi đánh giá, các lực lượng của Nga đã dành 60% thời gian và nguồn lực vào lớp phòng thủ đầu tiên. Trong khi đó, chỉ khoảng 20% nguồn lực sẵn có được dành cho lớp phòng tuyến thứ hai và thứ ba.
Chuyên gia Keupp thì cho rằng, diễn biến hiện nay không phải là cố gắng tạo nên đột phá quân sự ngoạn mục mà là tìm kiếm một khoảng trống trong hệ thống phòng thủ của Nga.
Khoảng trống này phải "rộng từ 5 - 10km để quân đội Ukraine đưa các phương tiện hạng nặng và lực lượng dự trữ di chuyển qua". Ông Keupp tin rằng các lực lượng của Ukraine đang trong quá trình tìm kiếm khoảng trống này và đây là "thời điểm rất nguy hiểm cho các lực lượng của Nga".
Nếu Ukraine tiến đến bờ biển Biển Đen và có thể tấn công vào Crimea, theo chuyên gia này, Nga sẽ đối mặt với tổn thất đáng kể.
Trong khi đó, chuyên gia an ninh Christian Mölling cho rằng Ukraine chỉ còn 2 tháng trước khi thời tiết khắc nghiệt khiến việc triển khai quân đội trên quy mô lớn trở nên bất khả thi. Dù vậy, theo ông, nếu Ukraine có thể tiến thêm về phía Nam để đặt toàn bộ khu vực rộng lớn trải dài tới Biển Azov trong tầm bắn thì điều này sẽ làm suy yếu tuyến hậu cần tiếp tế cho quân đội Nga.
