Nông dân thu hoạch lúa trên cánh đồng ở tỉnh Chiang Mai, Thái Lan. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo định nghĩa khoa học, El Niño là hiện tượng nóng lên tự nhiên, tạm thời và không thường xuyên của một phần Thái Bình Dương làm thay đổi các kiểu thời tiết toàn cầu. Biến đổi khí hậu đang khiến những hiện tượng kiểu này trở nên dữ dội và khắc nghiệt hơn. Trong tháng 6, Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ đã công bố hiện tượng El Nino đến sớm hơn một hoặc hai tháng so với thường lệ. Điều này sẽ kéo dài hiện tượng El Nino và dẫn tới nhiều ảnh hưởng hơn.
Beau Damen, một quan chức tài nguyên thiên nhiên của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp trụ sở tại Bangkok cho biết không có hiện tượng El Nino nào giống nhau. Tuy nhiên, lịch sử cho thấy điểm chung của hiện tượng này là khiến cho lượng mưa khan hiếm, khiến đất bị khô tại Nam và Đông Nam Á, gây ra hiệu ứng xếp tầng.
El Nino là một tín hiệu xấu đối với người nông dân trồng lúa, đặc biệt là ở châu Á - nơi 90% lượng gạo trên thế giới được trồng và tiêu thụ, do hiện tượng El Nino mạnh thường đồng nghĩa với điều kiện thời tiết ít mưa hơn cho vụ mùa đang chờ nước. Trước đây, các hiện tượng El Nino thường mang đến thời tiết khắc nghiệt như hạn hán và lũ lụt.
Abdullah Mamun, nhà phân tích nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế, cho biết đã có “những hồi chuông đáng báo động” về tình hình sản xuất lúa gạo, chỉ ra giá gạo tăng do sản xuất thiếu hụt. Giá gạo tấm trắng bình quân của Thái Lan trong tháng 6 cao hơn bình quân năm ngoái khoảng 16%.
Dự trữ gạo toàn cầu đã hạ xuống thấp kể từ năm ngoái, một phần do lũ lụt tàn phá Pakistan, một trong những nước xuất khẩu gạo lớn. Hiện tượng El Nino năm nay có thể làm trầm trọng thêm những thách thức khác đối với các nước sản xuất gạo, chẳng hạn như nguồn cung phân bón giảm do chiến tranh Ukraine và hạn chế xuất khẩu gạo của một số nước. Theo một báo cáo của công ty nghiên cứu BMIA, Myanmar, Campuchia và Nepal là những nước trồng lúa đặc biệt dễ bị tổn thương trước hiện tượng thời tiết cực đoan.
Gần đây, nhiệt độ trung bình toàn cầu đã đạt mức cao kỷ lục. Mặc dù thời tiết mưa ở Ấn Độ vào cuối tháng 6 được đánh giá là nhẹ hơn bình thường song chúng vẫn đủ lớn để gây lũ lụt và cướp đi sinh mạng của hơn 100 người. Tổng thống Indonesia ngày 10/7 đã yêu cầu các bộ trưởng dự báo một mùa khô hạn kéo dài. Tại Philippines, chính quyền đang quản lý nước cẩn thận để bảo vệ các khu vực dễ bị tổn thương.
Một số quốc gia cũng đang chuẩn bị cho một tương lai thiếu lương thực. Như Indonesia, đây là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi quyết định hạn chế xuất khẩu gạo của Ấn Độ vào năm ngoái sau khi lượng mưa ít hơn dự kiến và đợt nắng nóng lịch sử đã khiến cây lúa mì trồng tại đây kém thu hoạch, làm dấy lên lo ngại rằng giá lương thực trong nước sẽ tăng cao. Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã nhấn mạnh sự cần thiết phải quản lý nước tốt trong những tuần tới, cảnh báo nhiều yếu tố khác nhau kết hợp với El Niño sẽ “biến hiện tượng này thành một sự kiện đặc biệt gây thiệt hại”.
Tháng trước, Ấn Độ cho biết họ sẽ gửi hơn 1,1 triệu tấn tới Indonesia, Senegal và Gambia để giúp các nước này đáp ứng nhu cầu an ninh lương thực.
Bên cạnh thời tiết, phân bón cũng là một yếu tố quan trọng khác trong hoạt động sản xuất lúa gạo. Năm ngoái, Trung Quốc đã hạn chế xuất khẩu phân bón để kiểm soát giá trong nước sau khi phân bón là một trong những mặt hàng xuất khẩu bị ảnh hưởng bởi lệnh trừng phạt đối với đồng minh của Nga là Belarus. Trong khi đó, các lệnh trừng phạt đối với Nga liên quan đến chiến dịch quân sự tại Ukraine không nhắm mục tiêu cụ thể vào phân bón, nhưng cũng đã làm gián đoạn việc vận chuyển ba loại phân bón hóa học chính bao gồm kali, phốt pho và nitơ.
Bangladesh đã tìm được các nhà cung cấp ở Canada để bù đắp cho các lô hàng kali của Belarus bị ảnh hưởng, nhưng nhiều quốc gia vẫn đang trong cuộc đua tìm kiếm các nguồn cung cấp mới. Theo ông Abu Bakar Siddique - một nông dân ở miền Bắc Bangladesh, gia đình ông đã có đủ lượng phân bón dự trữ để giữ cho sản lượng ổn định như năm ngoái. Nhưng lượng mưa ít hơn đồng nghĩa với việc ông phải phụ thuộc nhiều hơn vào máy bơm chạy bằng điện cho vụ thu hoạch mùa đông của mình đúng vào thời điểm thiếu điện, từ đó gia tăng chi phí sản xuất.
